Geuzenpenning: Liever Turks dan Paaps

Liver Turx dan Pavs = Liever Turks dan Paus/Paaps   En despit de la mes = ondanks de mis

Luitenant Cemal stapte van zijn munitiekistje af en liep naar Ibrahim. ‘En voor jou heb ik een cadeautje.’ Uit zijn zak haalde hij een glimmend voorwerp, een halvemaan met daaraan een ringetje waar een touwtje doorheen kon.

   ‘Onze Turkse halvemaan!’ riep Ibrahim.
  Luitenant Cemal knikte. ‘Op de rand staat iets in het Nederlands. Ik kan het niet lezen, maar Zain vast wel.’
  Zain bestudeerde de tekst. Het was Nederlands, maar hij begreep het niet goed. ‘Liever Turks dan paaps,’ las hij. ‘Wat betekent dat?’
  ‘Ik heb dat ding van een Nederlandse soldaat gekregen,’ zei luitenant Cemal. ‘Omdat de Turken ook tegen de Spanjaarden vechten. Spanjaarden zijn katholiek. Dat noemen ze hier paaps.’
  Ibrahim bekeek de halvemaan van alle kanten. ‘Hij is van echt zilver!’
 ‘Je kunt hem op je hoed vastmaken,’ zei de luitenant. ‘Of om je nek hangen. Dat zie ik bij anderen.’

(uit Piratenzoon, blz 281 en 282).

Steun van Turkije

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog steunden de Turken (het Osmaanse Rijk) de opstand van de Nederlanden tegen de Spanjaarden.

Bij de hagepreken werd vaak verwezen naar de religeuze tolerantie van de Osmaanse sultan. Die verdraagzaamheid werd voor de protestanten een inspiratie in hun strijd om godsdienstvrijheid.

Terwijl de katholieke paus de protestanten met harde hand vervolgde, gaf de Turkse sultan Ahmed I   andersdenkenden (na betaling van een speciale belasting) godsdienstvrijheid in het Osmaanse Rijk.

Turkije was daarmee in die tijd het enige land ter wereld waar islamieten, protestanten, katholieken en joden vreedzaam samenleefden.

Preken en liedjes

Voor zover bekend werd de leuze Liever Turks dan paus voor het eerst gebruikt tijdens een hagepreek in Antwerpen in 1566, het jaar van de Beeldenstorm. Een variant luidde: Liever Turks dan paaps (=katholiek).

Dat thema keerde vaak terug. Volgens ooggetuigen droegen sommige van de toehoorders halve-maanvormige insignes op hun mouw gespeld. Na afloop, wanneer men naar de stad terugkeerde, werden liedjes gezongen met het refrein: ‘Halve manen op de mouw, liever Turksch dan Papauw’.

Een populair liedje, waarin de Geuzen opnieuw een verband legden tussen Willem van Oranje en de Turkse tolerantie, ging als volgt:

Den Prince van Oraengien triumphant
Godt sal hem gheven wijsheyt en verstant,
Op dat Gods Woort tot desen stonden,
Mach gepreect worden aen elcken cant,
Liever Turcks dan paus bevonden.
Al is den Turk gheen Christen genaemt,
Hy en heeft niemant om tgeloove gebrant,
Als die papisten doen alle dage.

In 1610 en 1612 waren Marokko en Turkije de eerste landen in de wereld die de jonge Republiek der Nederlanden officieel erkenden.

Meer weten?

Wil je meer weten? Bestudeer zelf de bronnen (boeken en artikelen), die schrijver Rob Ruggenberg over dit onderwerp heeft gelezen.

MEER FEITEN :  Kat en Splinter  |  Zain en zijn vader  |  Het beleg van Sluis  |  Admiraal Spinola  |  Galeislaven  |  Piratennest Salee  |  Barbarijse zeerovers  |  Khmisa  |  Het verdronken land  |  Wolven  |  Spekkoek en soutenelle  |  Marokko & Turkije  |  Inspiratie  |  Verantwoording

Terug naar het feiten overzicht.